بزرگنمايي:

ایران پرسمان - تسنیم /رئیس سازمان فضایی ایران گفت: امسال باید یک نمونه مهندسی آزمایشی از ماه نورد ما ساخته شود و البته به دنبال همکاری های بین المللی در این موضوع هستیم و خوب هم پیش می‌رود.
توسعه صنعت فضایی کشور در سال گذشته، نوید سالی پر فعالیت را در حوزه فضایی می‌دهد و به گفته رئیس سازمان فضایی ایران، امسال طبق برنامه باید شاهد 2 پرتاب خارجی و حداقل 4 پرتاب داخلی خواهیم بود. امسال برنامه‌های فضایی، مطابق برنامه 10ساله فضایی کشور در افق 1401 تا 1410 و همچنین برنامه پنجساله هفتم پیشرفت، طرح ریزی شده و علاوه بر اجرای پروژه‌های تعریف شده در سال های گذشته، پروژه های جدیدی کلید خواهند خورد.
سالاریه در پاسخ به این سوال که در سال 1404 چند پرتاب داخلی و خارجی انجام می‌شود؟ گفت: ما حداقل 2 پرتاب خارجی و 4 تا 5 پرتاب داخلی در برنامه‌ داریم ولی ممکن است برخی پرتاب ها جا به جا شود که طبیعی است. امسال با 2 پرتاب خارجی، ماهواره ظفر، پایا و ناهید 2 در مدار قرار خواهند گرفت. در پرتاب های داخلی هم از پرتابگرهای ذوالجناح، قائم 100، قاصد، سیمرغ و سیمرغ ارتقا یافته استفاده می‌شود و البته از برخی از این ماهواره‌برها، بیش از یک پرتاب خواهیم داشت. همچنین امسال ساخت بلوک انتقال مداری سامان 2 در مرحله طراحی و ساخت قرار دارد و طبق برنامه، تعدادی از این ماهواره‌ها در دهه فجر امسال و در ایام ویژه دیگر رونمایی خواهد شد. ساخت پرتابگرهای سوخت جامد همچون قائم 100 توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران انجام می‌شود و پرتابگرهای سوخت مایع همچون سیمرغ‌ و پرتابگر ذوالجناح با سوخت ترکیبی جامد و مایع در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه چرا با قطعیت نمی‌توان درباره تعداد پرتاب ها صحبت کرد؟ گفت: طبق برنامه، امسال باید حداقل 4 پرتاب داخلی داشته باشیم ولی با توجه به مسائل فنی، تعداد این پرتاب ها ممکن است تغییر کند و برخی پرتاب ها به سال 1405 موکول شود. به هرحال باید فرایند تست ماهواره‌های بخش خصوصی یا دولتی، به طور کامل انجام شود تا احتمال موفقیت به حداکثر برسد. زمان و پنجره پرتاب هم مهم است یعنی گاهی شرایط پرتاب، اقتضا می‌کند که در زمان خاصی پرتاب صورت بگیرد. پرتابگرهای خارجی هم معمولا پرتاب‌های متعددی را به طور همزمان انجام می‌دهند و به عنوان مثال اگر ماهواره‌هایی با جرم بالاتر که محموله اصلی برای آن پرتابگر محسوب می‌شوند با تاخیر برسد، پرتاب ماهواره‌های ما هم بموقع انجام نمی‌شود و یکی از دلایل تاخیر در چنین پرتاب‌هایی، همین موضوع است. البته در صنعت فضایی تکنولوژی‌های جدید می‌تواند سبب جهش شوند و برخی موانع را خیلی راحت تر پشت سر بگذارند و سبب جبران بسیاری از عقب افتادگی‌ها بشود.
رئیس سازمان فضایی ایران در پاسخ به این سوال که در حوزه زیرساختی قرار است چه اتفاقی در سال 1404 بیفتد؟ به ایران گفت: مهمترین اتفاقی که باید در حوزه زیرساختی در سال 1404 رخ دهد، بهره برداری از فاز اول پایگاه ملی چابهار به عنوان یکی از بزرگترین پروژه‌های زیرساختی است. توسعه این پایگاه در سه فاز دنبال می‌شود. فاز اول این پایگاه مربوط به پرتابگرهایی با سوخت جامد همچون قائم 100 و پرتابگر ذوالجناح (سوخت ترکیبی جامد و مایع) است که می‌توانند ازطریق همین پایگاه، ماهواره‌ها را در کلاس‌های جرمی مختلف در فضا قرار دهند. فرایند طراحی این پایگاه از سال 1401 شروع شده و باید تا نیمه سال 1404 به اتمام برسد که تاکنون تقریباً طبق برنامه پیش می‌رود. البته عملاً از اواخر سال 1403 امکان بهره‌برداری از این پایگاه فراهم شده بود و ما در تلاشیم که اوایل سال 1404 پرتاب‌های آزمایشی از این پایگاه را آغاز کنیم ولی جزئیات و زمان پرتاب باید در جای خودش عنوان شود.
وی گفت: فاز 2 مربوط به پرتابگرهای نیمه سنگین با سوخت مایع است که بخش خوبی از فرایند طراحی در سال گذشته انجام شد و در سال جاری، عملیات کلنگ زنی برای فاز دوم و آغاز کار عمرانی آن انجام می‌شود که البته طبق برنامه، چندین سال طول می‌کشد تا فاز دوم تکمیل شود. فاز سوم هم مربوط به پرتابگرهای سنگین کرایژنیک یا سرمازاست که الان در فاز تحقیق و توسعه آن قرار داریم.
رئیس سازمان فضایی ایران تصریح کرد: ایستگاه‌های زمینی هم بخشی از پروژه‌های زیرساختی سازمان فضایی محسوب می‌شوند که البته طی سال‌های گذشته ایستگاه‌های متعددی در کشور فعال بوده‌اند و ارتقا یافته‌اند. در حال حاضر ما دو ایستگاه زمینی چناران و سلماس در شمال شرق و شمال غرب کشور داریم که در حال تامین تجهیزات مورد نیاز آن هستیم و انتظار می‌رود طبق برنامه، عملیات عمرانی و بهره برداری از آنها در سال 1404 به پایان برسد.
سالاریه ادامه داد: آزمایشگاه‌ها نیز بخشی دیگر از پروژه‌های زیرساختی سازمان فضایی محسوب می‌شوند و در این راستا، آزمایشگاه و مرکز آزمون، تحقیق و تجمیع ماهواره تا کلاس(جرم) یک تن درمجموعه پژوهشگاه فضایی ایران در حال ساخت است و زیرساخت عمرانی آن در سال جاری به پایان خواهد رسید. علاوه بر این، درحال تامین تجهیزات این مجموعه هستیم تا بتوانیم امسال از بخش‌هایی از این مرکز آزمون بهره‌برداری کنیم هرچند طبق برنامه، این فرآیند تا سال 1406 طول می‌کشد. همچنین درحال به روزرسانی، تکمیل و جایگزینی تجهیزات قدیمی با تجهیزات نو در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دیگر هستیم.
وی در پاسخ به این سوال که امسال حضور بخش خصوصی در توسعه ماهواره ها تا چه حدی پررنگ خواهد بود؟ خاطرنشان کرد: سال گذشته اتفاق بسیار بزرگی افتاد که نقطه عطفی در زمینه حضور بخش خصوصی در ساخت ماهواره‌های بومی محسوب می‌شود. آبان ماه سال گذشته دو ماهواره هدهد و کوثر که به طور کامل توسط بخش خصوصی طراحی و ساخته شده، توسط پرتابگر سایوز در مدار قرار گرفت. ما در زمینه طراحی ساخت ماهواره‌ها، امسال برای فعال کردن ظرفیت بخش خصوصی، بیش از پیش برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
وی ادامه داد: امسال قرار است عمده کارهای 3ماهواره سری پژوهش که در سال های گذشته تعریف شده، انجام گیرد. با همکاری خوبی که با بخش خصوصی داریم، انتظار می‌رود ساخت این سه ماهواره سری پژوهش که قراردادهای آنها منعقد شده، در سال 1404به اتمام برسد. همچنین قصد داریم برای ساخت ماهواره‌های جدیدی از سری پژوهش، با بخش خصوصی قرارداد امضا کنیم.
سالاریه تصریح کرد: همچنین امسال پرتاب آزمایشی منظومه مخابراتی باریک باند(IOT) شهید سلیمانی را که قرارداد آن با بخش خصوصی، در سال‌های گذشته منعقد شده، انجام می‌دهیم و امیدواریم که امسال پرتاب اصلی این پروژه نیز از پایگاه ملی چابهار انجام شود. با توجه به ضرورت افزایش سرعت در توسعه صنعت فضایی، ما به دنبال به کارگیری همه ظرفیت بخش خصوصی موجود در کشور هستیم و پروژه‌ها و مناقصات جدیدی برای فعالیت بخش خصوصی داریم. برای واگذاری ساخت ماهواره‌ای سنجشی و ارتباطی و مخابراتی در باند باریک(IOT) هم چندین مناقصه درحال برگزاری است تا این پروژه‌ها هم امسال به بخش خصوصی واگذار شود.
وی در پاسخ به این سوال که بخش دولتی هم در پرتاب ماهواره‌ها نقش دارد؟ تصریح کرد: بله. در بخش دولتی هم باید امسال در پروژه‌های تعریف شده از سال‌های گذشته، پیشرفت قابل قبولی داشته باشیم. همچنین ماهواره‌هایی مانند ماهواره پارس 3، ناهید 3، ماهواره راداری راد یک با دقت 50متر و ماهواره راداری راد 2 با دقت 20 متر، در پژوهشگاه فضایی و مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های وابسته به دولت در حال پیگیری هستند، جزئیات از آخرین وضعیت این پروژه‌ها را در طی سال اطلاع‌رسانی خواهیم کرد. انشاء الله همه تلاش بخش فضایی آن است که طبق برنامه کار پیش برود و دستاوردهای فضایی زودتر رونمایی و به پرتاب برسند و این چرخه تحقیق و توسعه و تست و آزمون کامل شود.
وی درپاسخ به این سوال که درحال حاضر پرتاب ها در چه ارتفاع‌هایی انجام می‌شود؟ تصریح کرد:‌ برخی پرتاب‌ها در مدار پایینی زمین یا مدار لئو (LEO) انجام می‌شود ولی از سال گذشته برای دستیابی به مدارهای ارتفاع بالا، به جد تست‌هایی را آغاز کرده‌ایم و امسال هم این روند ادامه دارد. سال گذشته تست‌های اولیه پرتابگر سیمرغ ارتقا یافته، انجام شد و امسال هم پرتاب‌های آزمایشی از این پرتابگر با هدف رسیدن به مدارهای ارتفاع بالا را خواهیم داشت. همچنین در سال گذشته تست نمونه اول بلوک انتقال مداری سامان یک را انجام دادیم و در سال 1404 هم قصد داریم پرتاب نمونه دوم سامان یک را برای دستیابی به ارتفاع بالا داشته باشیم. البته همان طور که عرض کردم برنامه پرتاب باید نهایی شود تا اطلاع رسانی دقیق انجام شود.
وی در پاسخ به سوال تا زمان رسیدن به قابلیت اطمینان برای پرتاب اصلی، چند پرتاب آزمایشی باید انجام شود؟ گفت: معمولاً برای تثبیت هر پرتابگر، حداقل 6 تا 7 پرتاب آزمایشی انجام می‌شود. تا آن زمان، تمام پرتاب‌های ما تحقیقاتی است تا تک تک زیرسیستم‌های پرتابگر مورد آزمون قرار بگیرد و پرتابگر به بلوغ تکنولوژی لازم و قابلیت اطمینان مطلوب برسد. گاهی حتی با وجود پرتاب موفق، چندین پرتاب آزمایشی انجام می‌شود تا قابلیت اطمینان کار بالا برود. این امر باعث می‌شود که بتوانیم پرتاب‌ها را با ضریب اطمینان بالاتری انجام دهیم یا دقت تزریق ماهواره در مدار افزایش یابد. در مجموع می‌توان گفت طبق برنامه، یک سال پرترافیک برای پرتابگرها خواهیم داشت. دقت شود که هر باری که پرتابگرهای جدید با قابلیت‌های بالاتر تست می‌شود، چالش‌های فناورانه هم بیشتر خواهد بود و باید در این مسیر ضمن اینکه از عدم تحقق ماموریت واهمه نداشت، با صبوری و دقت بیشتری قدم برداشت.
سالاریه در پاسخ به سوال طراحی کپسول‌های زیستی به کجا رسید؟ تصریح کرد:‌ بحث علوم و اکتشافات فضایی، عمدتاً در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها دنبال می‌شود و می‌توان مهمترین آن را کپسول زیستی دانست. ما در سال 1402 یک پرتاب کپسولی کلاس 500 کیلوگرم را داشتیم و امسال هم طبق برنامه باید فرایند ساخت کپسول کلاس 500 گرم ارتقا یافته نسبت به نمونه 1402 انجام شود و انشاء الله به پرتاب برسد، البته انتظار آن را نداریم امسال قطعا پرتاب شود اما ساخت باید تا حد بسیار خوبی پیش برود و آماده‌سازی پرتاب هم انجام شود. بخش‌های خوبی از سیستم‌های کپسول 1500 کیلوگرم هم طبق برنامه‌ ساخته و تست می‌شود. تاخیرهای فنی برای پروژه‌ها در حوزه هایی با تکنولوژی بالا همچون فضا طبیعی است و کار عجولانه‌ای که دقت زیر سوال برود در این صنعت جایگاه ندارد.
وی در پاسخ به سوالی درباره بحث کاوش در کرات دیگر گفت: بله. موضوع دیگری که از سال ها قبل مورد توجه بوده و در سال 1404 آن را دنبال می‌کنیم، بحث دستیابی به سایر کرات به ویژه کره ماه است که فعلا کار را به صورت تحقیقاتی پیش می‌بریم. بحث ماه نورد و ماهگرد و همچنین موضوعات تحقیقاتی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی انجام می‌شود. امسال باید یک نمونه مهندسی آزمایشی از ماه نورد ما ساخته شود و البته به دنبال همکاری های بین المللی در این موضوع هستیم و خوب هم پیش می‌رود. به دلیل بالا بودن ریسک کار، پیچیدگی زیاد و سرمایه‌گذاری بالا، کشورها معمولاً به صورت انفرادی به دنبال چنین موضوعاتی نمی‌روند و از ظرفیت همکار‌ی‌های بین المللی استفاده می‌کنند تا کار بی نقص و سریع‌تر و مطمئن‌تر انجام شود.
سالاریه در پاسخ به این سوال که چشم انداز شما برای گام گذاشتن ماه نورد ایرانی بر کره ماه چند سال دیگر است؟ تصریح کرد: در برنامه 10ساله فضایی، افق پرتاب کپسول‌های زیستی سرنشین دار سال 1410 عنوان شده اما برای ماه این طور نیست و همانطور که توضیح دادم به تدریج و با استفاده از ظرفیت‌های بین المللی انتقال محموله‌های اکتشافی و تحقیقاتی به ماه را دنبال می‌کنیم. زمان دقیق دستیابی به ماه به صورت کاملاً بومی را هم اکنون نمی‌توان اعلام کرد چراکه وابستگی زیادی به توسعه پرتابگرهای ما و روندهای تکنولوژیک در دنیا و در ایران دارد. اگر پرتابگرهای کلاس GEO ما به نتیجه مناسبی برسند قاعدتاً گام بعدی، حرکت به سمت سایر کرات خواهد بود. امسال مطابق برنامه در تلاشیم تعدادی تست در کلاس GEO ازجمله پرتاب‌های بلوک سامان یک و سیمرغ ارتقا داشته باشیم و برای سال های 1405 و 1406 نیز برنامه‌هایی مشابه داریم. در زمینه موضوعات تکنولوژی بالا گاهی اوقات گلوگاه‌های تکنولوژیک برای ما به وجود بیاید گاهی اوقات هم جهش‌های تکنولوژیک و سرعت بخش، بنابراین پیش بینی زمان این موضوع کمی سخت است.
وی در پاسخ به این سوال که برای کاربردی شدن صنعت فضایی در کشور چه اقداماتی انجام شده است؟ گفت: از موضوعات مهمی که ما در صنعت فضایی به دنبال آن هستیم، توسعه کاربرد این صنعت است. بخشی از این کاربردها تصویربرداری از سطح زمین، تهیه نقشه، ارائه خدمات حوزه کشاورزی، خدمات سنجش از راه دور در محیط زیست، منابع طبیعی، منابع آبی، ریزگردها و برآورد خسارت‌های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی به مجموعه های متقاضی است. همچنین در صورت پرتاب و قرار گرفتن منظومه باریک باند ما در فضا، می‌توان در حوزه انتقال داده در حوزه اینترنت اشیا فعالیت کرد. درحال حاضر پژوهشگاه فضایی ایران نیز از سرریز دانشی و فناوری صنعت فضایی، در حوزه تولید باتری، ذخیره سازهای انرژی، تولید مواد و پوشش هایی با قابلیت های ویژه، پنل های خورشیدی و سیستم های ابزار دقیق و کنترل و هوشمند سازی فعالیت دارد.
سالاریه در پاسخ به این سوال که در حوزه صنعت فضایی به صادرات هم ورود کرده‌ایم؟ گفت:‌ این موضوع در سازمان فضایی، معاونت علم و فناوری و توسعه اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و همچنین توسط بخش خصوصی دنبال می‌شود. تاکنون هم به صورت محدود در زیرسیستم‌ها و برخی از زیر‌سامانه‌های مورد استفاده در داخل ماهواره، نمونه‌های صادراتی داشته ایم ولی باید این امر توسعه پیدا کند. صادرات فناوری، ارایه خدمات پرتاب و غیره در صنعت ماهواره هم جزو برنامه‌های جدی ماست. به هرحال بسیاری از کشورهای تازه وارد به صنعت فضایی به دنبال شرکا یا مجری‌های ارزان‌تر هستند و با توجه به سابقه فضایی، ما این ظرفیت را داریم. در بحث ارتباطات بین‌المللی در صنعت فضایی، رایزنی های بسیار خوبی صورت گرفته و پیشنهادهایی هم داده شده است.
وی ادامه داد: واقعیت این است که حوزه تکنولوژی، همکاری های بین المللی را می‌طلبد و طبیعتاً تحریم در این قضیه مشکل زاست اما ازآنجاکه صنعت فضایی ما عمدتا به صورت بومی توسعه پیدا کرده، مشکلات به تدریج کمتر می‌شود. درحال حاضر طراحی و ساخت ماهواره‌ها و بسیاری از سیستم‌های آن در داخل کشور انجام می‌شود. البته با این روش، زمان دسترسی به فناوری نهایی طولانی‌تر می‌شود اما وقتی اکتساب فناوری صورت می‌گیرد و به صورت بومی رشد می‌کند به راحتی می‌توان آن را تغییرداد و متناسب با شرایط و نیاز، اصلاحات مورد نیاز را اعمال کرد. باید پذیرفت که در اثر تحریم، مشکلات مربوط به تامین تجهیزات وجود دارد ولی کار ما به هیچ وجه متوقف نشده است. با وجودی که درحال حاضر کشورهای اندکی در دنیا می‌توانند هم ماهواره و هم پرتابگر را به صورت بومی تولید کنند ولی عموما زیرسامانه ها و بسیاری از تجهیزات در ایران، توسط شرکت های خصوصی ایرانی طراحی و ساخته می‌شوند که این یک گام مثبت برای مواجهه با تحریم هاست.
رئیس سازمان فضایی ایران در پاسخ به این سوال که برای هموار شدن ورود بخش خصوصی به صنعت فضایی چه کرده اید؟ خاطرنشان کرد: در افزایش سرمایه گذاری و تقویت ورود بخش خصوصی، مهمترین کار، اعتماد به بخش خصوصی، واگذاری پروژه‌ها به آنها و انعقاد قرارداد است که این موضوع از سال 1402 دنبال شده و در دولت چهاردهم، جزو اولویت های جدی مجموعه وزارت ارتباطات است. موضوع بعدی، ایجاد بازار و تضمین خرید محصولات بخش خصوصی است که درهمین راستا ما تصاویر ماهواره‌های بومی بخش خصوصی را پیش خرید می‌کنیم تا با خیال راحت ماهواره را بسازد و در مدار قرار دهد.
وی گفت: نهادهای دیگر هم در این خصوص فعال هستند؛ معاونت علمی ریاست جمهوری در قالب وام و ضمانت‌نامه‌ها، برای تامین نقدینگی مورد نیاز، از بخش خصوصی حمایت می‌کند. همچنین صندوق‌های بیمه‌ای برای پوشش ریسک این حوزه توسط معاونت علمی درحال شکل گرفتن هستند تا ریسک سرمایه گذاری در این حوزه کاهش یابد. پس از شکل گرفتن اکوسیستم یا زیست بوم بخش خصوصی هم دولت باید با استفاده از همه ظرفیت‌هایش ازجمله مذاکرات بین المللی و دیپلماسی فناوری، برای ورود شرکت ها به بازارهای بین المللی کمک کند که وزارت ارتباطات در دولت چهاردهم به این موضوع در قالب پیگیری دیپلماسی فعال فناوری اهتمام ویژه دارد.